1944 wrzesień 9, Lublin. - Układ między Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego a Rządem Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w sprawie przesiedlenia ludności ukraińskiej z terytorium Polski do USRR i obywateli polskich z terytorium USRR do Polski |
Rząd Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Rad
oświadcza, że ewakuowanych na terytorium Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki
Rad rozmieszcza się zgodnie z ich życzeniem, albo w gospodarstwie kołchozowym,
albo wydziela im się ziemię dla prowadzenia indywidualnego gospodarstwa w
rozmiarach nie mniejszych od tych, których korzystali oni do czasu ewakuacji,
lecz nie wyżej 15 ha na jedno gospodarstwo. Włościanie, którzy przesiedlają się
na terytorium Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Rad, jeżeli nawet nie mieli
ziemi w chwili ewakuacji, to na ich życzenie otrzymają przydział zienii na
zasadach ogólnych.
Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego oświadcza, że ewakuowani z terytorium
Ukrainy zawodowi rolnicy otrzymają ziemię w rozmiarach przewidzianych ustawą o
reformie rolnej.
Włościanie, którzy przesiedlają się na terytorium Polski, jeżeli nawet nie
posiadają ziemi w chwili ewakuacji, otrzymują w razie życzenia przydział ziemi
na zasadach ogólnych.
Artykuł 2
Strony uważają, że rozpoczną omówioną wyżej ewakuację od 15 października 1944
roku i zakończą ją do l lutego 1945 roku. W okresie od 15 września do 15
października przeprowadza się ewidencję ilości, miejsca pobytu i narodowości
osób pragnących się ewakuować. Na żądanie jednej ze stron, termin ewakuacji może
być przedłużony za zgodą wzajemną.
Artykuł 3
1. Ustanowić dla osób ewakuujących się z terytorium Ukraińskiej SRR do Polski,
jak również z Polski na terytorium Ukraińskiej SRR następujące ulgi:
a) anulować wszelkie zaległości dotyczące dostaw w naturze, podatków pieniężnych
i opłat ubezpieczeniowych;
b) na wypadek, jeżeli ewakuowany przekaże swe plony państwu w miejscu, z którego
wyjeżdża, druga strona zwróci mu przekazane plony w tej samej ilości na miejscu
osiedlenia;
c) zwolnić w roku 1944 i 1945 wszystkie przesiedlane gospodarstwa, zarówno na
terytorium Ukraińskiej SRR, jak też i na terytorium Polski, od wszystkich
państwowych podatków pieniężnych, jak również opłat ubezpieczeniowych;
d) udzielić ewakuowanym pieniężnej pożyczki na miejscu ich osiedlenia na
zagospodarowanie się i inne potrzeby w wysokości 5 000 rubli-złotych na jedno
gospodarstwo, do zwrotu w przeciągu 5 lat;
e) w związku z zainteresowaniem gospodarczym obydwu stron, aby ewakuowani
zasiali w całości grunta przeznaczone pod oziminę, ustanawia się, że ci spośród
ewakuowanych, którzy zasieli już oziminę, otrzymają w miejscach osiedlenia
również grunta zasiane oziminą, w miarę możności w tym samym rozmiarze.
2. Zezwolić ewakuowanym na wywóz: odzieży, obuwia, bielizny, pościeli, produktów
żywnościowych, sprzętów domowych, wiejskiego inwentarza gospodarczego, uprzęży i
innych przedmiotów domowego i gospodarczego użytku należącego do ewakuowanego
gospodarstwa, bydła i ptactwa domowego.
3. Osobom specjalnych zawodów, jak: robotnikom, rzemieślnikom, medykom, uczonym
itp., pozostawia się prawo wywozu przedmiotów niezbędnych do wykonywania zawodu.
4. Nie zezwala się na wywóz:
a) gotówki, pieniędzy papierowych, złotych i srebrnych wszelkich rodzajów, z
wyjątkiem polskich złotych papierowych w granicach nie wyżej l 000 złotych na
pojedynczą osobę lub też pieniędzy sowieckich nie wyżej l 000 rubli na osobę;
b) złota i platyny w stopach, proszku i złomie;
c) szlachetnych kamieni w stanie nieobrobionym;
d) dzieł sztuki i starożytności, jeżeli jedne lub drugie stanowią kolekcję lub
też w oddzielnych egzemplarzach, o ile nie stanowią własności rodzinnej
ewakuowanego;
e} broni (z wyjątkiem strzelb myśliwskich) i przedmiotów wojennego rynsztunku;
f) fotografii (poza zdjęciami osobistymi), planów, map;
g) aut i motocykli;
h) mebli, drogą żelazną lub autami, z powodu trudności transportowych,
spowodowanych okresem wojennym.
5. Strony układające się zobowiązują się, że dobytek pozostawiony na miejscu
przez ewakuujących się będzie specjalnie opisany. Opisu dokonują wspólnie
pełnomocnicy i przedstawiciele stron. Przy zestawieniu opisów dobytku
pozostawionego przez ewakuujących się, pełnomocnicy i przedstawiciele stron będą
uwzględniać według ustalonych formularzy zarówno ilościowy, jak i jakościowy
stan majątku (formularze opisów patrz załącznik nr l niniejszego układu)1.
6. Wartość pozostawionego po ewakuacji dobytku ruchomego, a również i
pozostawionych nieruchomości., zwraca się ewakuowanym według oceny
ubezpieczeniowej zgodnie z ustawami obowiązującymi w państwie polskim i
odpowiednio w Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Rad. W razie braku oceny
ubezpieczeniowej, majątek ocenia się przez pełnomocników i przedstawicieli
stron.
Układające się strony zobowiązują się do przestrzegania, aby domy w miastach i
wiejskich osiedlach, opróżnione na skutek przesiedlenia, były zostawione w
pierwszym rzędzie do dyspozycji przesiedlonych.
7. Pozostawiony dobytek oddaje się pod opiekę państwa. Za uszkodzenie
powierzonego dobytku winni pociągnięci będą do odpowiedzialności.
Artykuł 4
Osoby wyjeżdżające na podstawie niniejszego układu i wywożony przez nie dobytek
zwalnia się od jakichkolwiek opłat związanych z wyjazdem.
Artykuł 5
Przewóz ewakuowanych z terytorium Polski na Ukraińską Socjalistyczną Republikę
Rad i z terytorium Ukraińskiej Republiki Rad do Polski bierze na siebie Rząd
Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Rad, wydzielając w miarę możności środki
transportowe, a także dając możność transportu dla pełnomocników zarówno ze
strony polskiej, jak i ukraińskiej.
Artykuł 6
Wszystkie wydatki związane z przejazdem ewakuowanych od punktu przesiedlenia do
punktu przeznaczenia, wydatki na utrzymanie całego personelu i wszystkie
pozostałe wydatki związane z ewakuacją, rozkłada się odpowiednio na każdą z
układających się stron.
Po zakończeniu ewakuacji obydwie strony układające się określą wartość wydanego
ewakuowanym zboża za przekazany im na miejscu plon, wydzielonego dla zasiewu,
rekompensaty za pozostawiony przez ewakuowanych ruchomy i nieruchomy majątek i
pozostałe wydatki poniesione przez strony i dokonują między sobą rozrachunku
według uzgodnienia, pieniędzmi lub w naturze: produktami gospodarstwa wiejskiego
lub przemysłu. [...]2.
Artykuł 20
O zawarciu niniejszego układu przez obydwie umawiające się strony podaje się do
ogólnej wiadomości w specjalnym komunikacie.
Artykuł 21
Układ niniejszy został zestawiony w języku polskim i ukraińskim w dwóch
egzemplarzach, przy czym przy interpretacji oba teksty są uważane za
autentyczne.
Artykuł 22
Układ niniejszy wchodzi w życie z dniem podpisania.
Z upoważnienia PKWN przewodniczący Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego Osóbka-Morawski |
Z upoważnienia Rządu USRR przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Rad Chruszczow |
Źródło:
Roman Drozd, Igor Hałagida, Ukraińcy w Polsce 1944-1989. Walka o tożsamość
(Dokumenty i materiały), Warszawa 1999, nr dokumentu w publikacji 1