Hormony to regulatory procesów biochemicznych i fizjologicznych zachodzących w organizmie. Są to substancje organiczne wytwarzane w określonych gruczołach lub tkankach, roznoszone przez krew do innych narządów.
Pod względem chemicznym hormony można podzielić na oligo- i polipeptydy, hormony steroidowe oraz pochodne aminokwasów.
Układ hormonalny kręgowców tworzą gruczoły dokrewne, z których hormony wydostają się bezpośrednio do krwi.
Nadrzędnym gruczołem u kręgowców jest
przysadka mózgowa, której przedni płat produkuje
hormony tropowe, wpływające na czynność wydzielniczą innych gruczołów.
Zapoznaj się z tabelą, w której przedstawiono najważniejsze hormony człowieka.
| Gruczoł dokrewny | Hormon | Działanie | Skutki nadmiaru | Skutki niedoboru |
| Podwzgórze | wazopresyna | pobudza zwrotne wchłanianie wody z moczu pierwotnego | zbyt duże uwodnienie organizmu | utrata wody |
| oksytocyna | pobudza skurcze macicy i jajowodów |
|
|
| liberyny | uwalniają hormony tropowe | Zaburzenia w gospodarce hormonalnej całego organizmu |
| statyny | hamują uwalnianie hormonów tropowych |
| Przysadka mózgowa | hormon wzrostowy GH | pobudza wzrostu | gigantyzm | karłowatość |
| hormony tropowe (tyreotropina, gonadotropiny, adrenokortykotropina) | pobudzają czynności innych gruczołów (tarczycy, gonad, kory nadnerczy) | podobne do nadczynności danych gruczołów | podobne do niedoczynności danych gruczołów |
| Tarczyca | tyroksyna
trójjodotyronina | zwiększają tempo przemiany materii | nadpobudliwość, podwyższona temperatura ciała, wychudzenie | kretynizm (u dzieci)
wole (u dorosłych) |
| kalcytonina | obniża poziom wapnia we krwi | niedobór wapnia we krwi | nadmiar wapnia we krwi, odwapnienie kości |
| Przytarczyce | parathormon | podwyższa poziom wapnia we krwi | nadmiar wapnia we krwi, odwapnienie kości | niedobór wapnia we krwi |
Trzustka
komórki α | glukagon | uwalnia do krwi glukozę z glikogenu w wątrobie |
|
|
| komórki β | insulina | wiąże glukozę z krwi w glikogen w wątrobie | niedobór cukru we krwi (hipoglikemia) | cukrzyca |
| Kora nadnerczy | kortyzol, aldosteron | regulują gospodarkę jonami sodu i potasu oraz węglowodanową i wodną | zaburzenia w gospodarce jonowej i węglowodanowej |
| androgeny | odpowiadają za rozwój drugorzędowych cech płciowych oraz za gospoarkę białkową | chłopcy - zbyt wczesne dojrzewanie
dziewczynki - maskulinizacja |
|
| Rdzeń nadnerczy | adrenalina | wzrost poziomu cukru we krwi, ciśnienia krwi, tempa bicia serca, tempa oddechu |
|
|
| Jądra | męskie hormony płciowe:
testosteron | odpowiadają za drugorzędowe cechy płciowe, popęd płciowy, płodność |
| brak męskich drugorzędowych cech płciowych, zaburzenia popędu płciowego i płodności |
| Jajniki | żeńskie hormony płciowe:
estrogeny,
progesteron | odpowiadają za drugorzędowe cechy płciowe, cykl płciowy, popęd płciowy, biorą udział w kontroli przebiegu ciąży |
| brak żeńskich drugorzędowych cech płciowych, zaburzenia popędu płciowego i płodności |
