Istnieje wiele poglądów na powstawanie meandrów rzecznych. Budziły zainteresowanie jeszcze w starożytności, a pierwsze teorie powstały prawie 200 lat temu. Najczęściej krętość meandrów wiązano z uzyskaniem stanu równowagi wody w rzece, właściwościami koryta, sposobie transportu, erozją i akumulacją.

Obecnie na podstawie badań laboratoryjnych i terenowych przyjmuje się, że każda rzeka ma tendencję do meandrowania (krętość wrodzona), a początki, nawiązujące do rytmu erozji i akumulacji, przejawiają się nawet w korycie prostym. Zaznaczają się w nim odcinki głębsze - plosa - oraz odcinki płytsze - bystrza. Bystrza powstają w miejscu akumulacji osadów piaszczystych w postaci ławic piaszczystych lub żwirowych. Ławice składane w obrębie koryta wymuszają zmiany w przebiegu nurtu. Nurt, omijając ławicę, biegnie blisko brzegu, a nawet uderza o brzeg. Powoduje to odrzucenie nurtu pod brzeg przeciwny i kolejne przerzucanie od brzegu do brzegu.

Interesujące wyniki daje szczegółowa analiza biegu meandrowego rzeki w oparciu o mapy topograficzne z różnych okresów czasu. Porównywanie pozwala na stwierdzenie i datowanie zmian w przebiegu meandrów, umożliwia rekonstruowanie rozwoju zakoli w ciągu danego okresu czasu, datowanie starorzeczy powstałych w czasach historycznych oraz przewidywanie dalszych tendencji rozwojowych.