Norma to z łac. wzór, model, prawidłowo.
Pojęcie normy językowej ma właściwie dwa znaczenia:
- sposób posługiwania się językiem uświęcony powszechnym zwyczajem;
- zasady posługiwania się językiem uznane przez wydawnictwa, wypowiedzi publiczne językoznawców i inne osoby, które uznajemy za autorytety w tej dziedzinie; sposób posługiwania się językiem przez wykształconą warstwę społeczeństwa uznany za poprawny, dopuszczalny lub wzorcowy.
W Polsce za wypowiedź poprawną uznaje się wypowiedź zgodną z normą w tym drugim znaczeniu. Norma językowa obejmuje takie zjawiska, jak: odmiana wyrazów, sposób ich łączenia, wymawiania, zapisywania itp.
Warto zauważyć, że normy językowe nie są sztywne. Wyróżniamy np. normę językową potoczną, która dopuszcza pewne odstępstwa od tego, co zwykło się uznawać za normę wzorcową. Dzieje się tak w przypadku, gdy w kontaktach nieformalnych używamy języka potocznego, a odstępstwo ułatwia komunikację (np. w środowisku profesjonalistów z danej dziedziny - tzw. norma profesjonalna) lub jest charakterystyczne dla jakiegoś regionu (norma potoczna regionalna). W środowisku lekarzy można zatem "zrobić badania na coś" zamiast "badania czegoś", dopuszczalne jest posługiwanie się neologizmami (np. zachorowalność) itp.
Przy opisie niektórych haseł w słownikach odnajdujemy również takie stwierdzenie - "współczesna norma językowa dopuszcza oba warianty". Określenie "współczesna" oznacza tutaj, iż normy językowe zmieniają się w czasie, np. nieodmienne kiedyś wyrazy radio, wideo obecnie odmieniają się, a trzymanie się dawnych zasad (np. Słuchałem dziś radio) jest obecnie uważane za niewłaściwe. Powszechna tendencja do odmieniania słów nieodmiennych, takich właśnie jak radio, studio doprowadziła do powstania tzw. uzusu językowego, który w końcu uzyskał status normy językowej.
Czasem trzeba nadać nazwę rzeczy lub zjawisku, które jeszcze nie są nazwane. Wtedy pojawiają się w języku zapożyczenia (menedżer, biznes), neologizmy (frytkownica, toster) lub neosemantyzmy (nadanie istniejącemu już wyrazowi nowego znaczenia - mrówka, dziupla), a zatem innowacje językowe, które nie są błędem językowym pod warunkiem, że spełniają kryterium funkcjonalne. Niektóre zapożyczenia wydają się bowiem zupełnie zbędne - mówimy np. image (z ang.) zamiast wizerunek.
Z pojęciem normy językowej wiąże się także pojęcie poprawności językowej. Tekst lub wypowiedź są poprawne językowo, jeśli są zgodne z przyjętymi normami językowymi.
Błąd językowy to odstępstwo od normy językowej, wprowadzenie do wypowiedzi zmian, które mogą utrudnić jej zrozumienie.
