Znaczenie aktywizowania uczniów i metody aktywizujące
"Aktywność jest podstawową właściwością istot żywych, sposobem ich istniena"¹. Można przytoczyć wiele definicji aktywności, w których sedno sprawy sprowadza się do stwierdzenia, iż aktywność człowieka ma określony kierunek wyznaczony przez cel, któremu podporządkowany zostaje jej przebieg. Im bardziej cel jest atrakcyjny i ciekawy, tym większą wywołuje motywację i zainteresowanie uczniów. Zatem podstawowym zabiegiem, jaki powinien nauczyciel wykonać, jest uświadomienie uczniom celu ich działań wraz z umotywowaniem potrzeby jego osiągnięcia².
Kiedy uczeń będzie aktywny?
Uczeń będzie aktywny, gdy:
cel jest dla niego bliski i wyraźny (ma poczucie sensu tego, co robi)
uwzględnia się jego potrzeby i zainteresowania (zadania uznaje za własne)
ma poczucie bezpieczeństwa (prawo do błędu, otrzyma konieczne wsparcie i informacje zwrotna)
działaniom towarzyszą odczucia i emocje
bierze udział w planowaniu i podejmowaniu decyzji (coś ode mnie zależy)
odczuwa satysfakcję (lubi to robić)
ma poczucie własnej wartości (ja to potrafię)
dostrzega się jego wkład pracy, a nie tylko efekt (nauczyciel i grupa dostrzegają jego wysiłek
i doceniają go)
kiedy ma możliwość zrealizowania własnych pomysłów
Rolą nauczyciela jest aktywizowanie poczynań uczniów w procesie nauczania-uczenia się w taki sposób, aby uczeń mógł odegrać czynną rolę w realizacji zadań. Nauczyciel w pracy z uczniem powinien mieć świadomość, że istotnym elementem procesu uczenia się jest pamięć, a powiększanie zasobów pamięci ma związek z zastosowaną przez niego metodą. Należy dążyć do aktywizowania uczniów poprzez włączanie w proces uczenia i zapamiętywania jak najwięcej zmysłów, gdyż:
- 10% zapamiętujemy z tego, co słyszymy
- 20% zapamiętujemy z tego, co widzimy
- 40% zapamiętujemy z tego, o czym rozmawiamy
- 90% zapamiętujemy z tego, co robimy
Zamiast więc podawać gotowe informacje, nauczyciel powinien zachęcać uczniów do stawiania pytań i poszukiwania na nie odpowiedzi, stwarzać warunki do bycia odkrywcą i eksperymentatorem. Wprowadzenie zaś atrakcyjnych środków dydaktycznych działających na wzrok, powoduje już wzrost zapamiętywania informacji do 20%. Stworzenie uczniom możliwości dyskusji i rozmowy zwiększa ilość zapamiętanej informacji do 40%. Natomiast umożliwienie uczniom uczenia się poprzez działanie, powoduje, że zapamiętują 90% tego, co robią, gdyż w czasie wykonywania czynności angażują całych siebie: umysł, wolę, emocje i zmysły³. Przyjmując to za fakt, nauczycielowi nie pozostaje więc nic innego, jak organizować zajęcia, w których uczniowie mogą czegoś doświadczyć, coś zbadać i zdziałać.
W tym celu należy:
- Ograniczyć stosowanie metod podających, służących przekazywaniugotowych wiadomości.
- Stosować metody i techniki aktywizujące, sprzyjające samodzielności myślenia i działania, a także pozytywnej motywacji do uczenia się.
- Organizować tak pracę, aby uczniowie miel okazje zaspakajać swoje potrzeby (bezpieczeństwa, uznania, kontaktów społecznych, komunikacji, aktywności, samorealizacji itd.).
- Uatrakcyjniać zajęcia poprzez wprowadzenie efektu zaskoczenia, zaciekawienia, nowości, bo to wzmaga zaangażowanie uczniów.
- Wykorzystywać na zajęciach odpowiednio dobrane środki dydaktyczne.
- Tworzyć małe grupy, które wymuszają aktywność wszystkich jej uczestników i sprzyjają obiektywnej ocenie i samoocenie.
- Tworzyć sytuacje, w których uczniowie stają się eksperymentatorami i odkrywcami. Uczenie się jest efektywne, gdy angażuje nie tylko umysł, ale i emocje, gdy daje uczniom możliwość bycia częściej twórczym niż odtwórczym.
Opracowanie: Dorota Redde-Sawczuk
____________________________________________
¹M. Tyszkowska, Aktywność i działalność dzieci i młodzieży, WSiP, Warszawa 1990, s. 6.
²K. Rau, E. Ziętkiewicz, Jak aktywizować uczniów, Poznań 2000, s. 19.
³ Tamże, s. 22.
