System pieniężno-kredytowy

PIENIĄDZ

W dzisiejszych czasach pieniądz jest trwałym i wszechobecnym elementem funkcjonowania gospodarki. Obcowanie człowieka z pieniądzem zaczyna się już we wczesnym dzieciństwie. Małe dzieci dostają od rodziców pieniądze, przechowują je (oszczędzając) albo wydatkują na różne rzeczy.

Na pytanie: "czym są dla nas pieniądze?" każdy z nas odpowie: banknoty, monety, czeki. Ale nie zawsze tak było. W przeszłości w charakterze pieniądza występowało wiele innych rzeczy - były to muszle, paciorki, kość słoniowa, a później kruszce (złoto, srebro, miedź).

Najwcześniejszą formą "zakupów" był tzw. barter, czyli wymiana towaru za towar. Piekarz płacił szewcowi chlebem, szewc piekarzowi butami itd. W takim systemie pojawiały się jednak problemy. Każdy z nas wie, że w przypadku różnych produktów różny jest nakład pracy włożony w ich wyprodukowanie i ilość zużytego do ich produkcji materiału. Dlatego trudno było określić wartość poszczególnych towarów.

Do rozwiązania tego problemu potrzebna stała się rzecz, która mogłaby być zarazem środkiem wymiany, jak i miernikiem wartości. Doskonały do realizacji tych funkcji stał się kruszec, który był trwały, podzielny, łatwy do przechowywania i przenoszenia, a dodatkowo miał określoną wagę, próbę i nazwę. Początkowo w obiegu znajdowały się po prostu nie obrobione bryłki metalu, żelazo oraz miedź i jej stopy, a później metale szlachetne. Przy zakupie danego towaru trzeba było za każdym razem odważać wynegocjowaną ilość metalu. Sprawdzanie ilości i jakości kruszcu było uciążliwe. Zaczęto więc wybijać na kawałkach metalu swoje stemple, gwarantując w ten sposób, że mają one odpowiednią wagę. W ten sposób rozpoczęła się era monet.

Z biegiem lat kruszec został wyparty przez pieniądz papierowy. Początkiem papierowych pieniądzy europejskich były kwity depozytowe wydawane przez szwedzki Królewski Bank Wymiany, które określały ilość monet (kruszcu) jaką dany obywatel umieścił w banku. W każdej chwili można było pójść z notą do banku i wymienić ją na monety o określonej wartości. (Banknoty brytyjskie były wymienialne na złoto do I wojny światowej).

Za przykładem Szwecji poszły kolejne państwa Europejskie. Na początku noty były wypisywane ręcznie, następnie zaś drukowane. Wraz z upływem lat coraz więcej państw zastrzegało prawo emisji not tylko dla jednego banku, nazywanego bankiem centralnym - miało to ograniczyć oszustwa i nadużycia.

Rosnąca potrzeba coraz większej ilości pieniądza doprowadziła do powstania emisji fiducjarnej (opartej na zaufaniu). Skutkiem tego był niekontrolowany wzrost pieniądza w obiegu - pieniądza, który nie miał pokrycia w towarach na rynku, co wywołało hiperinflację. Dzisiaj wartość kruszcu nie odpowiada wartości banknotu o określonym nominale, co czyni pieniądz „zdawkowym”.

Współcześnie dostępne są dwie formy dokonywania rozliczeń: gotówkowa i bezgotówkowa. W tej drugiej pieniądze zastąpiły czeki, weksle, polecenia przelewu i polecenia zapłaty.


OPERACJE BANKOWE

Wraz z ewolucją pieniądza wykształcały się operacje bankowe.

Najstarszą z nich jest pożyczanie na procent.

Kolejną funkcją, istniejącą już od XV wieku, jest transfer pieniędzy (prowadzony przez bankierów). Dawniej dokonywano tego za pomocą poleceń na rzecz osoby trzeciej. Ówczesny handlarz otrzymywał dokument, w którym jego bank gwarantował zwrot kwoty wypłaconej w innym banku. Właściciel mógł przekazać ten dokument innej, uprawnionej osobie. Działalność taka, początkowo ograniczona do danego kraju, wraz z rozwojem handlu szybko osiągnęła zakres międzynarodowy. Dzisiejszym odpowiednikiem tych czynności są czeki bankowe. Transfer pieniędzy jest obecnie jedną z podstawowych funkcji współczesnych banków.

Ważną funkcją realizowaną przez współczesne banki są też usługi w zakresie depozytów. Są one bezpiecznym i wygodnym sposobem przechowywania pieniędzy, które złożone na rachunkach oszczędnościowych „zarabiają na siebie” w postaci odsetek.