Sport a osobowość człowieka

Sport jest to świadoma, dobrowolna działalność człowieka podejmowana głównie dla zaspokojenia potrzeby zabawy, popisu, walki, a także wewnętrznego doskonalenia się na drodze systematycznego rozwoju cech fizycznych, umysłowych i wolicjonalnych.
Wybitni sportowcy, wypowiadając się na temat wpływu, jaki wywarł na ich życie i osobowość sport, stwierdzają, że uczy on życia, sprzyja kształtowaniu charakteru, konsekwencji w postępowaniu i uporu w dążeniu do celu. Wpływ sportu na osobowość jest oczywisty.
Poprzez nieodzowny w sporcie element rywalizacji rozumianej jako pokonywanie czasu, przestrzeni, przeciwnika, człowiek uczy się postępować zgodnie z przyjętymi w danej dziedzinie sportu regułami, ale także powszechnymi zasadami. Należy do nich zasada równych szans i poszanowania przeciwnika. Rywalizacja sportowa jest jednak przede wszystkim pokonywaniem samego siebie, sprawdzianem siebie, ujawnieniem swoich zdolności, predyspozycji, umiejętności, okazją do pokonywania swoich słabości i zahamowań.
Sport w wydaniu rekreacyjnym uprawiany w czasie wolnym od pracy wynika z zainteresowania człowieka swoim stanem zdrowia, chęcią podnoszenia sprawności fizycznej. Jest to aktywność fizyczna o charakterze relaksującym, a przez to gwarantująca odprężenie psychiczne i dobre samopoczucie.
Na gruncie psychologii sportu tematyką związku osobowości ze sportem interesowano się pod kątem kilku aspektów. Po pierwsze, poszukiwano różnic w osobowości sportowców i niesportowców. Okazało się jednak, że brak jest jednoznacznych podstaw do potwierdzenia tezy o odmienności osobowości sportowców. Drugim kierunkiem badań było poszukiwanie różnic w osobowościach sportowców w zależności od uprawianej dyscypliny sportu. Przede wszystkim porównywano osobowość zawodników sportów zespołowych (koszykówka) i indywidualnych (pływanie, lekkoatletyka). Tutaj również nie dostrzeżono istotnych różnic.
Okazuje się, że sukcesy w sporcie zależą od zdrowia psychicznego, pozytywnego postrzegania siebie, posiadania zaufania do własnej osoby, swoich możliwości. Zasadnicze są również umiejętności ogniskowania uwagi czy też radzenia sobie z lękiem. Nastawienie na cel, postrzeganie swoich zdolności i kompetencji jest charakterystyczne dla sportowców osiągających sukcesy w swojej dziedzinie.
Okazuje się jednak, że aktywny udział w sporcie może nie tylko wpływać pozytywnie na osobowość człowieka. Poprzez przesadne zachowania rywalizacyjne może nastąpić ukształtowanie się cech osobowości nieakceptowanych społecznie, a nawet antyspołecznych. Charakterystyczna dla współczesnego sportu jest bowiem pogoń za wynikiem sportowym za wszelką cenę, silna tendencja do maksymalizacji osiągnięć (fala dopingu farmakologicznego).
W sporcie wyczynowym występuje tendencja do przekraczania coraz wyższych barier wysiłku fizycznego i psychicznego, maksymalna eksploatacja sportowca prowadząca często do kontuzji, wyniszczania i utraty zdrowia, a nawet życia.
Ogólnie jednak sport i ćwiczenia fizyczne, przede wszystkim te uprawiane w celach rekreacyjnych i zabawowych, oddziałują na osobowość człowieka w sposób pozytywny, przyczyniają się do wzrostu samoakceptacji, poczucia własnej wartości, a także pozwalają odreagować negatywne stany emocjonalne.