Do najgłębszych i najważniejszych potrzeb człowieka należy budowanie więzi z innymi, poczynając od związków z najbliższymi - rodziną, przyjaciółmi - aż po uczestnictwo w największych wspólnotach i organizacjach. Społeczna natura człowieka sprawia, że nierzadko jest on gotów zrezygnować z realizacji swych potrzeb w imię dobra wspólnego grupy, do której należy: społeczności lokalnej, narodu i państwa. Na zajęciach uczniowie zapoznają się z podstawowymi kategoriami socjologicznymi: jednostką, wspólnotą, grupą, więzią społeczną, społeczeństwem.
CELE
W czasie zajęć uczniowie:
- uświadamiają sobie, jak ważną rolę odgrywają w naszym życiu inni ludzie;
- zastanawiają się, do jakich wspólnot i grup należą;
- rozważają, jakie korzyści płyną ze współpracy w grupach.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE
- Kolorowe kartki (najlepiej samoprzylepne).
- Blok rysunkowy, flamastry.
JAK PRZEPROWADZIĆ ZAJĘCIA?
WPROWADZENIE
1. Rozpocznij od krótkiego przedstawienia tematyki zajęć w programie KOSS. Zaproponuj, by uczniowie na kartkach (mogą być anonimowe) zapisali pytania, tematy, problemy z zakresu edukacji obywatelskiej, które szczególnie ich interesują. Zbierz kartki i zapoznaj się z uczniowskimi propozycjami. Odwołuj się do nich w toku nauczania, rozważ także możliwość pewnych modyfikacji programu, tak aby uwzględnić problemy zgłaszane przez uczniów. Dobrym pomysłem może być też ustawienie w klasie „skrzynki pytań”, do której uczniowie w czasie następnych zajęć będą mogli wkładać kartki z nowymi propozycjami.
ROZWINIĘCIE
2. Zaproponuj uczniom udział w krótkiej zabawie pod tytułem „Szukaj swojego”. W jej trakcie wszyscy muszą zachować absolutne milczenie. Przyklej uczniom do pleców przygotowane wcześniej kółka lub kwadraty w czterech kolorach. Zrób to tak, by żaden z uczniów nie wiedział, jaki znak ma na plecach. Zadaniem uczestników zabawy jest jak najszybsze podzielenie się na cztery grupy, zgodnie z kolorami znaczków na plecach. Uczniowie mogą sobie pomagać, nie mogą jednak się do siebie odzywać. Gdy wszyscy znajdą swoje grupy, omówcie krótko ćwiczenie - zwróć uwagę, że tylko z pomocą innych można było wykonać to zadanie.
3. Poproś uczniów, by przeczytali opowiadanie „Opustoszały świat” i pomyśleli, jak oni sami czuliby się w takim świecie, jaki przyśnił się Mariannie. Zastanówcie się, jaką rolę odgrywają w naszym życiu inni ludzie - czy moglibyśmy żyć bez nich? Co nas z nimi wiąże?
4. Zaproponuj, aby każdy przypomniał sobie, co robił wczoraj: z kim się spotkał, rozmawiał przez telefon lub w inny sposób kontaktował. Uczniowie wypisują te osoby i zastanawiają się, co ich z nimi wiąże (np. więzy rodzinne, przyjaźń) bądź z jakiego powodu czy w jakiej sytuacji się z nimi zetknęli (np. ekspedientka w sklepie spożywczym). Ty sam także przygotuj takie zestawienie i przedstaw je uczniom. Skomentuj to ćwiczenie, zwracając uwagę na to, z jak wieloma ludźmi codziennie się spotykamy i jak różne są więzy, które nas z nimi łączą.
5. Poleć uczniom, by przeczytali tekst „Żyjąc w społeczeństwie”, lub sam przekaż zawarte w nim informacje. niech uczniowie starają się zanotować w kilku krótkich hasłach to, co ich zdaniem jest w tekście najważniejsze. Wskaż dwóch, trzech uczniów, którzy odczytają swoje notatki. Sprawdź, czy wszyscy rozumieją pojęcia „jednostka”, „społeczeństwo”, „grupa”, „wspólnota”, „więź społeczna”.
6. Odwołując się do przedstawionego w „Żyjąc w społeczeństwie” obrazu związków jednostki ze społeczeństwem, poproś, by uczniowie narysowali schematyczną „mapę” swoich związków z innymi ludźmi i grupami (przykład „mapy” - u nas posiada formę kwiatu Marianny). Rysunek powinien być bardzo kolorowy - będzie pierwszym materiałem, który uczniowie włożą do swojej „teczki obywatelskiej”. Mapie może towarzyszyć związane z jej treścią motto lub krótki cytat z tekstu Aleksandra Hertza - wybrany przez samego ucznia.
7. W kolejnym ćwiczeniu uczniowie mają za zadanie uważne wysłuchanie czytanego przez nauczyciela opisu domu, tak aby zapamiętać jak najwięcej szczegółów (nie wolno notować!). Następnie każdy uczeń zapisuje to, czego dowiedział się o opisywanym budynku (lub sporządza jego schematyczny rysunek). Zapytaj, czy komuś udało się zapamiętać wszystkie szczegóły. Następnie zaproponuj, by wszyscy przypomnieli sobie, w jakich grupach znaleźli się w trakcie zabawy „Szukaj swojego”, i usiedli koło siebie. Odczytaj teraz drugi opis, uprzedzając wcześniej, że tym razem to samo zadanie będą wykonywać w tych właśnie zespołach. Kiedy grupy zakończą pracę, porównajcie efekty osiągnięte w obu fazach ćwiczenia. Zapytaj, kiedy łatwiej było wykonać zadanie i dlaczego. Skomentuj to ćwiczenie, zwracając uwagę, że choć są zadania, które niewątpliwie lepiej wykonuje się samemu, to jednak w życiu bardzo często warunkiem powodzenia jest współpraca z innymi ludźmi.
ZAKOŃCZENIE
8. Na zakończenie zajęć zastanówcie się, co zrobić, by wasza klasa stała się taką grupą, w której miło jest przebywać, a zarazem dobrze się pracuje. Refleksja ta może przybrać formę krótkiej, otwartej dyskusji albo „burzy mózgów” połączonej z zapisywaniem na tablicy uczniowskich pomysłów.
