Integracja, włączanie, współuczestnictwo czy wspólny nurt oznaczają pełne uczestnictwo osób niepełnosprawnych w życiu społecznym. Przez integrację społeczną rozumie się taki kierunek przemian oraz sposób organizowania zajęć i rehabilitacji osób niepełnosprawnych, który ma na celu:
- stworzenie tym osobom możliwości uczestnictwa w normalnym życiu i dostępu do wszystkich instytucji społecznych,
- kształtowanie pozytywnych ustosunkowań i więzi psychospołecznych między pełnosprawnymi i niepełnosprawnymi (integrując społecznie dzieci niepełnosprawne, stwarzamy im warunki do wychowywania się w swojej rodzinie, uczenia się i wzrastania w naturalnym środowisku wśród rówieśników).
Proces integracji społecznej powinien zachodzić przy maksymalnej niezależności osobistej, a więc troszcząc się o godność dziecka, podmiotowy sposób traktowania osoby niepełnosprawnej. Nie należy zatem koncentrować się na jego upośledzeniu czy brakach, ale bazować na tym, co potrafi, na jego umiejętnościach.
Punktem wyjścia integracji jest stwierdzenie, że jednostka z zaburzeniami w rozwoju jest osobą normalną, a zaburzenia mają charakter przejściowy (poza przypadkami głębokiego upośledzenia umysłowego). W procesie integracji społecznej osoby niepełnosprawne nie oczekują litości, lecz życzliwości środowiska przy pełnej ich akceptacji. Cechy te należy kształtować już bardzo wcześnie, dlatego powinniśmy zacząć od dzieci przedszkolnych. Wtedy zachodzi większe prawdopodobieństwo rozwijania u osób niepełnosprawnych pozytywnych emocjonalnie form obcowania z pełnosprawnymi, a także kształtowania osobowości otwartej i gotowej do współdziałania.
Integracja społeczna w przedszkolu nie jest problemem zupełnie nowym. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych stwarzano już pewne podstawy prawne do działań integracyjnych. W 1973 roku ukazały się „Wytyczne w sprawie kształcenia specjalnego i pomocy dzieciom z odchyleniami i zaburzeniami rozwojowymi” Ministerstwa Oświaty i Wychowania. Uzupełnieniem są wytyczne z roku 1976 „W sprawie kształcenia socjalnego i pomocy dzieciom z odchyleniami i zaburzeniami rozwojowymi”. Czytamy tam między innymi: „Dążyć należy, aby wychowanie dziecka upośledzonego fizycznie lub umysłowo we wszystkich uzasadnionych przypadkach odbywało się w miarę możliwości w grupie rówieśniczej. Dzieci z wadą słuchu i wzroku należy kierować do przedszkoli specjalnych lub według możliwości do przedszkoli normalnych” (DzUrz MOiW z 1976 roku).
Proces integracji przedszkolnej został jednak zachwiany przez opublikowanie w 1983 roku w Dzienniku Urzędowym MOiW statutu placówki wychowania przedszkolnego. W zamieszczonym tam sformułowaniu skierowanym do przedszkoli czytamy: „(...) do przedszkoli masowych nie mogą być przyjmowane dzieci wymagające odrębnego trybu życia lub specjalnej indywidualnej opieki (poważne wady fizyczne lub upośledzenie umysłowe). W tym też czasie zamknęły się drzwi przedszkoli dla wielu dzieci niepełnosprawnych, zwłaszcza w tych, gdzie było zbyt duże zagęszczenie grup przedszkolnych lub kierownictwo i nauczyciele nie czuli się przygotowani do pełnienia opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym”.
Narastające potrzeby społeczne, których przejawem były liczne interwencje rodziców dzieci niepełnosprawnych, stanowiły podstawę wydanego 18 lipca 1984 roku przez MOiW wyjaśnienia do statutu przedszkola, które brzmi następująco: „Należy przyjmować do przedszkola masowego dzieci niedowidzące, niedosłyszące, upośledzone umysłowo w stopniu lekkim, jeżeli nie wymagają odrębnego trybu życia i systematycznej, specjalnej, indywidualnej opieki, ograniczającej bezpieczeństwo pozostałych wychowanków”.
Istotną kontynuacją tego zapisu jest jedno z założeń ogólnych zamieszczone w „Minimum Programu Wychowania w Przedszkolu dla Dzieci 3–6-letnich z 1992 r.”, które informuje: „Nauczyciel w swojej pracy powinien (...) otaczać szczególną troską dzieci niepełnosprawne, wymagające oddziaływania stymulacyjno-kompensacyjnego (...)”.
Wydana przez UNESCO rezolucja zawarta w Karcie Praw Dziecka (art. 23) mówi o zrównaniu osób niepełnosprawnych w różnych sprawach, w tym o zagwarantowaniu prawa do pełnego uczestnictwa w edukacji. Zatem to rodzice i dzieci mogą decydować o wyborze właściwej drogi edukacyjnej. Rezolucja ta została ratyfikowana przez poszczególne państwa, w tym również przez władze Polski. Oznacza to możliwość uczestnictwa w edukacji wszystkich dzieci w przedszkolach i szkołach masowych.
Program edukacyjny dla dzieci niepełnosprawnych w przedszkolach powinien być modyfikacją obowiązującego programu i uwzględniać indywidualne potrzeby dziecka.