Vincent van Gogh
(1853-1890)

    Vincent van Gogh (1853-1890) należy do tych malarzy, których życie i twórczość obrosły wielką, tragiczną legendą. Wielokrotnie interpretowane były dramatyczne koleje jego losu, komentowane fakty z jego biografii. W świadomości większości ludzi obraz tego mężczyzny o rudych włosach, porywczych ruchach i błyszczących oczach został jednak strywializowany.Pośród wielu znanych faktów z życia artysty na plan pierwszy wysuwa się historia jego pobytu w Arles na południu Francji i kłótni z Paulem Gauguinem. Na temat tych wydarzeń również powstało wiele mitów. Vollard, znany wówczas paryski marszand, pisał na przykład: „Wracając do domu po spędzeniu popołudnia z osobami... lekkich obyczajów, van Gogh otworzył machinalnie starą Biblię i trafił na werset, w którym jest powiedziane, że jeśli któraś część ciała twego jest przyczyną zgorszenia, należy ją odciąć i rzucić w ogień. Stosując ten tekst do siebie, van Gogh chwycił za brzytwę i... odciął sobie ucho”.

     Vincent van Gogh za namową H. Toulouse-Lautreca wyjechał w lutym 1888 r. do Prowansji. Sam wyznał, że główną przyczyną jego wyjazdu do Arles była „chęć zobaczenia słońca w większej mocy”. W ciągu niespełna 15 miesięcy van Gogh tworzył jak w transie, „niczym maszyna do malowania”. Wykonał blisko 200 obrazów, nieraz w trzech, czterech lub pięciu wersjach: „Most w Angleis”, „Równina Crau”, „Słoneczniki”, „Kawiarnia nocą”, „Pokój artysty” i wiele innych. Oczarowany Prowansją, jej słońcem i krajobrazami, malował rozedrganymi, nasyconymi barwami, dynamicznymi ruchami - „wariacje w błękitach uweselone żółcieniami, przechodzące aż do oranżu”. Pobyt van Gogha w Arles słusznie uznaje się za „wielki okres” jego twórczości, okres, w którym ukształtował się ostatecznie jego własny styl.

     W końcu października 1888 r. na zaproszenie Vincenta van Gogha do Arles przyjechał Paul Gauguin. Niepewna sytuacja materialna, złe odżywianie oraz szalona praca i powtarzające się ataki halucynacji Vincenta stały się powodem burzliwych kłótni między przyjaciółmi. W noc wigilijną van Gogh w jednej z kawiarni rzucił szklanką w twarz Gauguina, a nazajutrz gonił go po ulicy z brzytwą w ręku. Potem obciął sobie ucho, zawinął je w chusteczkę i ofiarował jednej z mieszkanek domu publicznego. Parę miesięcy później, w maju 1889 r., pod wpływem ustawicznie powtarzających się ataków, wyjechał do domu zdrowia w Saint-Rèmy. „Za moje malarstwo - pisał - płacę ryzykiem życia, ono zabrało mi połowę rozumu...” (V. van Gogh, Listy do brata, Warszawa 1964). W 37. roku życia choroba psychiczna doprowadziła Vincenta van Gogha do samobójstwa.

     Prawie wszystkie indywidualne wystawy Vincenta van Gogha organizowane przez jego brata Theo kończyły się niepowodzeniami. W czasie pobytu w Paryżu Vincent nie sprzedał ani jednego obrazu. Mając trzydzieści parę lat, wciąż był ciężarem dla swego młodszego brata, który przesyłał mu pieniądze. Malarstwo van Gogha było obce i niezrozumiałe dla większości publiczności, a wyzwoleni z przesądów artyści, tacy jak Renoir czy Cèzanne, również mieli do niego wiele pretensji. Pierwszy zarzucał mu egzotyzm, a drugi zwykł mawiać: „Maluje naprawdę po wariacku”...

Vincent van Gogh, Żniwa w dolinie La Crau, 1888, Museum Vincent van Gogh, Amsterdam	Vincent van Gogh,Kawiarnia nocą, 1888, Muzeum Kröller-Müller, Otterlo	Vincent van Gogh, Pokój arstysty, 1888, Rijksmuseum, Amsterdam	Vincent van Gogh, Słoneczniki, ok. 1888, Tate Gallery, Londyn